Yüksük otu, sıracagiller familyasına ait, yaklaşık 30 türü olan, ömürlük ya da iki yıllık çeşitleri olan bir ot türüdür. Birinci yıl yaprakları rozet şeklinde, ovalve kalın olur. İkinci yıl ise rozetin ortasından sap uzar. Sapta tomurcuklar sıra sıra dizilir. Kırmızı, mor, pembe, beyaz ve sarı çiçekler açar. 50-150 cm boylanabilir ve yaprakları tüylüdür.
Kireçsiz nemli topraklarda kendiliğinden yetişir. Çiçekleri yüksüğe benzediği için yüksük otu adını almıştır. Batı Asya, Akdeniz ve Avrupa'da yetişir. Tıp camiasında önemli bir yeri vardır. Digitalin adlı madde kalp ilaçlarında kullanılır ve bu madde yüksük otundan elde edilir. Bu nedenle yüksük otu tarlalarda da yetiştirilmektedir. Ot zehirli bir yapıya sahiptir ve direkt kullanımı tehlikelidir. Yüksük otu ülkemizde hemen hemen her bölgede yetişmesine rağmen kullanım açısından çok yaygın bir ot değildir.
Yüksük Otu Nasıl Kullanılır?
Yüksük otu kullanımı için yapraklar toplanır ve toplanan yapraklar vakit kaybedilmeden kurutulmalıdır. Kurutulan ortamın 40 dereceye yakın olması gerekir. Yüksük otu yaprağı damarlı bir yapıya sahiptir. Kurutma işlemi sırasında yaprakların damarları çıkartılabilir. Kuruyan yapraklar bir elek yardımı ile toz haline geçirilir. Yaprak içinde bulunan faydalı maddeler nemden etkileneceği için saklama işleminde hava almayan kavanozlar kullanılmalıdır. Kavanozun hava almaması için toz haline getirilen yapraklar sıkıca basılmalıdır. Bu şekilde serin yerde muhafaza edilebilir.
Yüksük otu kalp ilaçları içinde kullanıldığı için etkin maddeyi elde etmek için farklı kimyasal yöntemler kullanılır.
Türkiye'de Yetişen Yüksük Otu Çeşitleri Nelerdir?
Dıgıtalıs Lanata: Yünlü yüksük otu bu türe verilen addır. Çanakkale, Kırklareli, İstanbul ve Gelibolu'da yetişir.
Dıgıtalıs Purpurae: Kırmızı çiçek açan türdür. Bahçelerde süs bitkisi olarak bahçeyi güzelleştirmek için yetiştirilir.
Dıgıtalıs Davısıana: Alanya da yetişen yüksük otu çeşididir. Haziran ve Temmuz ayında sarı çiçekler açan türdür. Alanya haricinde Anamur dağlarında da yetişir.
Dıgıtalıs Carıensıs: Muğla da yetişen yüksük otu çeşididir. Ayrıca Kemer, Antalya ve Fethiye bölgelerinde de yetişir.
Dıgıtalıs Ivan: Trabzon da yetişen türüdür.
Dıgıtalıs Orientalis: Doğu yüksük otu çeşididir. Karadeniz ve İç Anadolu Bölgesinde yetişir.
Dıgıtalıs Vridiflora Lindl: Yeşil çiçekli yüksük otuna verilen addır.
Dıgıtalıs Grandiflora: Büyük çiçekli yüksük otudur. Uludağ ve Kırklareli'nde yetişir.
Dıgıtalıs Ferrugınea: Pas renginde olan yüksük otudur. İstanbul, Uludağ, Trakya ve Bolu'da yetişen türüdür.
Dıgıtalıs Trojana Ivan: Truva yüksük otu çeşididir.
Yüksük Otunun Faydaları Nelerdir?
- Kalp kaslarının kasılma kuvvetini arttırır.
- Kalp yetmezliği tedavisinde kullanılabilir.
- Normal işleyen kalplerde ot zehirli dozlara ulaşana kadar etkili olmaz. Bu sebeple kalp yetmezliği ilacı olarak vazgeçilmezdir.
- Kalpte kan dolaşımını düzenler. Kalp atışını azaltır. Kalp yetmezliği sebebiyle yaşanan halsizlik ve nefes darlığına karşı iyi gelir.
- Cilt yaralarında harici olarak yüksük otundan yararlanılabilir.
- Böbreklerde tuz emilimini engeller. Su ve tuzun idrar yoluyla vücuttan atılmasını kolaylaştırır.
Yüksük Otu Zararları Nelerdir?
- Yüksek tansiyonu olan kişiler için zararlı bir ottur. Tansiyonu yükseltici etkiye sahiptir.
- İçeriğinde bulunan Dıgıtoxin adlı maddenin zehirleyici etkisi vardır. Az ölçülerde dahi kullanılsa vücutta birikerek zehirlenmeye yol açabilir. Otun zehirleyici ve tedavi edici dozları hemen hemen aynıdır. Dozun ayarlanması için mutlaka bir hekimden yardım alınmalıdır.
- 10 gr kuru ot ve 40 gr yaş ot kullanımı ölümle sonuçlanabilecek hayati zehirlenmeye yol açabilir. Zehirlenme sonucunda kas krampları, mide bulantısı, kusma, iştah kaybı, uyuşukluk hissi ve görme bozuklukları yaşanabilir.
